STRESS TRÊN CÁ – NGUYÊN NHÂN, DẤU HIỆU VÀ CÁCH KHẮC PHỤC
Khái niệm stress
Stress là trạng thái mất cân bằng nội mô của cơ thể, là một trạng thái sinh lý không bình thường gây ra do tác động của các yếu tố bất lợi của môi trường ngoài hay trong cơ thể. Các yếu tố này gọi là tác nhân stress. Khi điều kiện ngoại cảnh thay đổi, có tác nhân stress mà cơ thể không duy trì được cân bằng nội mô thì con vật sẽ lâm vào trạng thái stress và phải trải qua quá trình stress để tiến tới thích nghi với ngoại cảnh mới. Đây chỉ là một quan điểm, vì định nghĩa chính xác về stress vẫn còn vượt quá sự hiểu biết của các nhà khoa học, mặc dù đã có nhiều năm nghiên cứu về vấn đề này.
Thế nhưng, không phải loại tác nhân gây stress nào cũng có hại, trong thực tế sản xuất, con người đã lợi dụng, khai thác các yếu tố stress để kích thích vật nuôi sinh trưởng, phát triển tốt, đẻ nhiều, đẻ sớm, tăng năng suất và chất lượng sản phẩm như bổ sung thêm các loại thuốc bổ, premix khoáng, acid amin... sử dụng chế độ màu sắc, cường độ ánh sáng phù hợp, tăng thời gian chiếu sáng để vật nuôi nhanh lên giống, tăng tỷ lệ trứng rụng… Ngày nay trong chăn nuôi công nghiệp, các yếu tố stress có lợi này đang được khai thác áp dụng rất nhiều để nâng cao năng suất, chất lượng chăn nuôi và phòng chống dịch bệnh.
Nguyên nhân dẫn đến stress
Thời tiết thay đổi, nắng kéo dài hoặc mưa nhiều ngày.
Nuôi mật độ quá dày, vị trí ao nuôi ở nơi có tiếng ồn cao.
Vận chuyển cá giống về ao và thả cá không đúng cách, mật độ vận chuyển cao, thiếu oxy thả cá gây sốc cá.
Thay đổi thức ăn đột ngột hoặc số lượng lớn thiên địch như: cò, vạc, cồng cộc, vịt trời…tập trung đông trong ao.
Sử dụng kháng sinh và hóa chất quá liều ảnh hưởng đến môi trường nước gây ô nhiễm làm thiếu oxy và các chỉ tiêu môi trường nước tăng như pH, NH3, NO2 vượt ngưỡng cho phép. Dẫn đến các tác nhân vi khuẩn tấn công làm cá dễ bệnh.
Chất lượng nước kém hoặc do một số thiết bị kích điện gần ao nuôi cá.
Thay đổi môi trường nước đột ngột như nhiệt độ, Ph…
Dấu hiệu cá bị stress
Cá không ăn hoặc ăn ít hơn bình thường.
Cá bơi lờ đờ hoặc bất động trên mặt nước.
Cá dễ nhiễm bệnh, rộ đàn liên tục và có hiện tượng bơi rong mé.
Rối loạn trao đổi chất dẫn đến mất khoáng, giảm hấp thu dưỡng chất.
Cá còi cọc, chậm lớn làm giảm năng suất khi thu hoạch.
Màu sắc cơ thể cá bất thường chuyển đen hay tối màu.
Phòng cá stress
Chủ động thực hiện biện pháp phòng bệnh bằng các phương pháp nuôi an toàn sinh học ngay từ ban đầu là giải pháp cơ bản và mang lại hiệu quả tốt nhất cho thủy sản. Thực hiện tốt việc quản lý con giống, thức ăn, nguồn nước và theo dõi sức khỏe cá nuôi. Các biện pháp như:
- Chọn cá giống sạch bệnh, đã qua kiểm dịch.
- Thực hiện đúng các quy trình kỹ thuật trong nuôi cá.
- Hạn chế các tác động xấu từ môi trường ảnh hưởng đến sức khỏe của cá nuôi như biến đổi của các yếu tố thủy lý, thủy hóa, sự gia tăng của mầm bệnh trong ao. Ngăn ngừa các nguy cơ gây bệnh từ nguồn giống không đảm bảo, chất lượng nước cấp không đạt yêu cầu, quá trình xâm nhập của mầm bệnh từ bên ngoài do vệ sinh ao nuôi, trang trại chưa phù hợp…
- Áp dụng nghiêm ngặt các giải pháp quản lý việc sử dụng thuốc và hoá chất: Chỉ sử dụng khi thật cần thiết, không lạm dụng. Chỉ sử dụng thuốc, hóa chất được phép. Cần bảo quản thuốc, hóa chất đúng cách. Ghi chép cẩn thận mọi thông tin liên quan đến việc sử dụng thuốc, hóa chất.
- Quan sát hoạt động của cá trong ao, các dấu hiệu cảm quan như tình trạng thức ăn trong ruột, các dấu hiệu bên ngoài khác, ...
Biện pháp khắc phục
a. Môi trường:
Khi phát hiện các dấu hiệu cá bị stress phải thay nước liền cho ao cá hoặc có thể cho cấp, xả nước ra vô để tạo dòng chảy tạo oxy cho cá.
Ngoài ra sử dụng thêm vi sinh, khoáng… cho ao giúp ao ổn định môi trường.
b. Dinh dưỡng
Khi thời tiết thay đổi đột ngột cần bổ sung các loại vitamin, khoáng, men tiêu hóa để hỗ trợ cho cá tăng sức đề kháng và giảm lượng thức ăn.
Sử dụng vitamin C pha tạt ao để giảm stress cho cá và bổ sung cho cá ăn tăng sức đề kháng.
c. Cho ăn
Cho cá ăn theo khẩu phần ăn, đúng định mức của cá tránh dư thừa thức ăn. Theo dõi thường xuyên để điều chình lượng ăn của cá.
d. Quản lý và chọn lựa giống
Khi chọn giống cần chọn nơi cung cấp chất lượng để hạn chế mầm bệnh cho cá.
Vận chuyển cá về ao phải trong thời gian ngắn với mật độ không vượt quá trọng tải của ghe, trong quá trình vận chuyển cần thay nước, xiphong lòng ghe khi giữa quãng đường, tạt muối, yucca, vitamin C… chống stress tuột nhớt cho cá.
Nuôi với mật độ vừa phải.
Để lớp cỏ cao khoảng 10cm quanh bờ ao hạn chế xói mòn phù sa, phèn và các vật chất hữu cơ xuống ao khi trời mưa kéo dài làm stress cho cá.
Tổng hợp từ Internet - KS. MINH ĐỨC
